पुरंदर प्रवास

छत्रपती शिवाजी महाराज हे अवघ्या महाराष्ट्राचे दैवत आहे, तसे माझे आहे. त्यांच्या भूमीतच माझा जन्म झाला असल्याने मला याचा खूप अभिमान वाटतो. मी पाहिलेला पहिला किल्ला म्हणजे शिवनेरी होय. त्याशिवाय मी अधिक काही फ़िरलेलो नाही. २००९ च्या उन्हाळ्यामध्ये आम्ही चौघा भावांनी सिंहगड व पुरंदर या आमच्या पुणे जिल्ह्यातील दोन किल्ल्यांची सफ़र करायचे ठरवले. सिंहगड किल्ला पुण्याचा जवळच असल्याने त्याच्यावर नेहमीच मोठी गर्दी राहते. विशेषत: प्रेमी युगुलांचा तिथे नेहमीचा निवास झाला आहे. त्यामुळे या किल्ल्याचे सौंदर्य झाकोळलेले दिसते. याऊलट पुरंदर हा काहीसा दुर्लक्षित किल्ला आहे. आम्ही तिथे गेलो त्या वेळी दुपारचे जवळपास २ वाजुन गेले होते. शिवाय तो आमच्यासाठी नविनच किल्ला असल्याने चढाईचा मार्ग माहित नव्हता. तरीही समोरच्या पायवाटेने आम्ही तो शोधला. पुरंदरच्या इतिहास प्रसिद्ध तहासाठी हा किल्ला प्रसिद्ध आहे. दोन टप्प्यांत हा किल्ला चढावा लागतो. पहिल्या टप्प्यात सैन्याची छावणी दिसते. याच ठिकाणी वीर मुरारबाजी देशपांडे यांचा भव्य पुतळा आहे. तो पुतळा पाहुन खरोखर इतिहासातील घटना ताज्या वाटु लागतात. हा किल्ला बराच लांबीचा आहे. कदाचित लांबीने जास्त असणार्या किल्ल्यांमध्ये त्याचा समावेश होत असावा. ज्या भगव्या जरीपट्क्याला आम्ही लांबुनच पाहिले होते त्याच्या जवळ गेल्यावर उर अभिमानाने भरुन आला. तो डौलाने फ़डकत होता. पुरंदर वरचे अवशेष भग्न अवस्थेतील वाटतात, त्यावरुनच तो दुर्लक्षित असल्याचे समजुन येते. छत्रपती संभाजी राजांचे जन्मठिकाण तेथे आहे, हे मला प्रथमच समजले...! पण दुर्दैवाने तोपर्यंत संध्याकाळ झाल्याने आम्ही या जागेवर जाऊ शकलो नाही. पुरंदरच्या भव्यतेमुळेच हे अशक्य झाले. पुढील वेळी नक्की हे जन्मस्थान पाहु, असा निश्चय करुन आम्ही किल्ला उतरु लागलो.
पुरंदर हा किल्ला म्हणुन आज पाहण्यालायक दिसतो. प्रत्येकाने हा किल्ला ज़रूर पाहावा. या किल्ल्यामुळेच सासवड तालुक्याला ’पुरंदर’ असे नाव दिले आहे......