भुसावळचे मराठी लोक हिंदी का बोलतात?

गेल्या दोन वर्षांपासून मला पडलेला प्रश्न मी या ब्लॉगच्या माध्यमातून विचारू इच्छितो. खरं तर मागील वर्षीच कुसुमाग्रज प्रतिष्ठानच्या परिक्षेत मी हा विषय संशोधनासाठी घेणार होतो. पण, योग जुळुन आला नाही. हा प्रश्न काय, ते या ब्लॉगच्या शिर्षकातून तुम्हाला समजले असेलच. तरीही थोडक्यात सांगतो.

नव्या तंत्रज्ञानामुळे मराठी सारख्या भाषा बुडणार, असे काही वर्षांपासून ऐकत होतो. पण, जसजसे इंटरनेटने संवाद साधू लागलो, तसतसे समजू लागले की, याच इंटरनेटमुळे मराठी भाषा अधिक पसरत आहे व अधिक समृद्ध होत आहे. युवा पिढी आपल्या मातृभाषेच्या बाबतीत खूप संवेदनशील दिसते. महाराष्ट्रातील कानाकोपऱ्यात राहणारे युवक इंटरनेटद्वारे मराठीतून संवाद साधतात व मुळातच आपल्या मातृभाषेला प्राधान्य देतात, ही बाब मला सुखावह वाटली. त्यामुळे माझा मातृभाषेसाठी काहीतरी करण्याचा उत्साह द्विगुणित झाला.

उत्तर महाराष्ट्रातील अर्थात खानदेशातील अनेक जणांशी माझा चांगला स्नेह आहे. इथे बोलली जाणारी बोलीभाषा म्हणजे ’अहिराणी’ होय. मराठी भाषेसारखा गोडवा याही भाषेत दिसून येतो. खानदेशातीलच जळगांव जिल्ह्यात भुसावळ हे गांव आहे. अर्थात हे गांव याच मराठी मातीतील आहे. पण, गेल्या तीन-चार वर्षांत इथल्या सर्वच मराठी नावाच्या लोकांना मी प्रामुख्याने उत्तर भारतीय पद्धतीच्या हिंदीत बोलताना पाहिले आहे. विशेष म्हणजे ते अत्यंत अस्खल्लितपणे ही भाषा बोलतात. अनेकांना ’मराठी किस चिड़ियां का नाम है?’ हे माहितच नसावे! त्यामुळे माझी उत्सुकता अधिक ताणली गेली. एकिकडे गेली साठ वर्षे बेळगावचे मराठी बांधव आपली भाषा व संस्कृती टिकवून ठेवण्याचा प्रयत्न करतायेत. असे असताना हा काय वेगळा प्रकार आहे? याचा उलगडा मला झाला नाही.

काहींनी मला सांगितले की, हे गांव ’बॉर्डरच्या’ जवळ आहे. पण, मग बेळगांव वा गोव्यातल्या मराठी बांधवांविषयी आपल्याला काय म्हणता येईल? या प्रशाचे उत्तर मात्र शोधता आले नाही. असेही नाही की, पानिपत प्रमाणे हे शहर पूर्णपणे वेगळ्याच राज्यात आहे. पानिपतच्या मराठी लोकांची भाषा बदलू शकते, ही बाब समजू शकतो. मी गूगलवरही ह्या शहराची माहिती बघितली व प्रथम खात्री करून घेतली की, हे शहर महाराष्ट्रातच आहे! विकिपीडियावर तर इथल्या मराठी शाळांची यादीच दिली गेली आहे. त्यानंतर मात्र मी बुचकळ्यात पडलो. आपल्याकडे जशी मुले इंग्रजी माध्यमातून शिकुन मराठी बोलतात, तसे तिथे मराठी माध्यमातून शिकुन हिंदी बोलतात, असे तर असेल ना? याची शक्यता मला कमीच वाटते. ’मुंबई’सारखी परिस्थितीही इथे नाही. “Why Bhusawal Marathi people speaks Hindi?” असे गूगलमध्ये टाकून मला योग्य निकाल मिळाले नाहीत. त्यामुळे मी शेवटचा पर्याय म्हणून हा ब्लॉग लिहायचे ठरविले. माझ्या मातृभाषेच्या बाबतीत कोणतीही शंकेचे निरासन करणे, मी माझे आद्य कर्तव्य समजतो. त्यामुळे वाचक मला मदत करतील, याची आशा वाटते. कोणाला माझ्या प्रश्नाचे समाधानकारक उत्तर माहित असल्यास कृपया ’कमेंट’मध्ये लिहावे.