फ्रायडे द थर्टीन

संगणक विश्वामध्ये कॉम्प्युटर व्हायरस हा नेहमीच कुतूहलाचा आणि भीतीचा विषय राहिलेला आहे! मागच्या अनेक दशकांमध्ये नवनवे व्हायरस संगणकामध्ये प्रवेशकर्ते झाले. त्यातील बऱ्याच संगणकीय विषाणूंनी दहशत देखील पसरवली होती. अशाच संगणक विषाणूपैकी एक विषाणू म्हणजे फ्रायडे द थर्टीन (Friday the 13th) होय. आज २०२१ या वर्षातील एकमेव फ्रायडे द थर्टीन आलेला आहे. अर्थात महिन्याची १३ तारीख शुक्रवारी आलेली आहे. 

कित्येक दशकांपासून युरोपीय देशांमध्ये शुक्रवार आणि १३ तारीख ही अशुभ मानली जाते. शिवाय त्यांचे मीलन झाल्यास त्याची अशुभता आणखी प्रखर होते. अशी अंधश्रद्धा आहे. सुमारे ३५ वर्षांपूर्वी जेव्हा संगणकामध्ये मायक्रोसॉफ्टची डॉस नावाची संगणक प्रणाली वापरली जात होती, त्या काळात फ्रायडे द थर्टीन नावाच्या व्हायरसने धुमाकूळ घातला होता. या विषाणूला जेरूसलेम व्हायरस असे देखील म्हटले जायचे. या काळात विंडोज, लिनक्स किंवा ऍपल मॅक सारख्या माउसद्वारे वापरण्यात येणाऱ्या संगणक प्रणाली विकसित झालेल्या नव्हत्या. 'डॉस' सारखी संगणकीय कमांडद्वारे वापरण्यात येणारी संगणक प्रणाली लोकप्रिय होऊ लागली होती. त्यातच फ्रायडे द थर्टीन या मालवेअर अर्थात आणि हानिकारक सॉफ्टवेअरचा प्रवेश संगणकामध्ये झाला. हा व्हायरस म्हणजे एक 'लॉजिक बॉम्ब' होता. लॉजिक बॉम्ब हे व्हायरसचे एक विशिष्ट रूप आहे. असे व्हायरस इतर वेळी सुप्त पडून संगणकामध्ये राहतात. परंतु ते एका विशिष्ट वेळीच कार्यरत व्हायला लागतात. जेरुसलेम व्हायरस हा वर्षाच्या महिन्याच्या १३ तारखेला शुक्रवार असेल तरच आपले कार्य सुरु करायचा! संगणकामधील सर्व सॉफ्टवेअर फाइल्स अर्थात एक्झिक्युटेबल फाईल्सची रचना तो बदलून टाकत असे. त्यामुळे कोणतेच सॉफ्टवेअर चालत नसत. याच कारणामुळे संगणक वापरकर्त्यांमध्ये दहशत तयार झालेली होती. त्याकाळात वापरण्यात येणाऱ्या फ्लॉपी डिस्कद्वारे त्याचा प्रसार एका संगणकातून दुसऱ्यामध्ये होत होता. फ्लॉपी डिस्कला रीड ओन्ली नावाचा एक 'नॉच' असायचा. तो जर चालू केलेला असेल तर कोणत्याही व्हायरसचा प्रवेश फ्लॉपी डिस्क मध्ये होत नव्हता. हीच सुरक्षा या व्हायरस पासून वाचण्याकरता उपलब्ध होती! व्हायरसचा शिरकाव संगणकामध्ये झाल्यावर संगणक केवळ त्याच्या २० टक्के क्षमतेने चालू राहत होता. या कारणास्तव अनेक वर्षे संगणक वापरकर्ते १३ तारखेच्या शुक्रवारी संगणक देखील चालु करत नसत! परंतु कालांतराने नव्या ऑपरेटिंग सिस्टिम उदयास आल्यानंतर मात्र या व्हायरसचा प्रभाव शून्य झाला. कारण डॉस आधारित सूचनांचा संग्रह निष्क्रिय झाला होता. पण संगणकीय व्हायरस च्या इतिहासात या विषाणूने घातलेला धुमाकूळ आजही संगणक विश्वात आपले स्थान राखून आहे. फ्रायडे द थर्टीन या नावाने हॉलिवूडमध्ये चित्रपटांची शृंखला देखील तयार झाल्याचे दिसून येते!