बिबट्या शोधणारी प्रणाली

कृत्रिम बुद्धिमत्ता तंत्रज्ञानाचा वापर करून जुन्नर परिसरात बिबट्यांचा माग शोधणारी यंत्रणा वनविभागाने कार्यान्वित केलेली आहे. अशा यंत्रणा २४ तास परिसरावर लक्ष ठेवून असतात. संगणक दृष्टी अर्थात कॉम्प्युटर व्हिजन या तंत्राद्वारे कॅमेरातून वन्य प्राण्यांना शोधून त्यांचा माग काढणे शक्य होते. परंतु याकरिता संगणकीय अल्गोरीदमला प्रशिक्षण द्यावे लागते अर्थात ट्रेन करावे लागते. त्यासाठी मोठा डेटासेट असणे आवश्यक असते.

अशाच प्रकारच्या एका अल्गोरिदमवर काम करत असताना आम्हाला कमी प्रमाणात असणाऱ्या डेटामुळे चुकीचे परिणाम दिसून येत होते. बिबट्या हा मार्जार कुळातील प्राणी. अर्थात मूळ मांजरीपासून उत्क्रांत झालेला प्राणी आहे. याच कुळामध्ये वाघ, सिंह, चित्ता आणि मांजर हे प्राणी देखील येतात. अर्थात या सर्व प्राण्यांची शरीररचना जवळपास सारखीच असते. आम्ही बनवलेल्या एका अल्गोरिदमवर कॅमेऱ्याच्या समोर मांजर जरी आले तरी तो कॅमेरा लगेचच बिबट्या आहे असे सांगत होता! अर्थात या अल्गोरिदमला ट्रेनिंग करण्यासाठी वापरण्यात आलेल्या डेटासेटचा आकार बऱ्यापैकी कमी होता. याच कारणास्तव त्याची अचूकता देखील त्या प्रमाणात नव्हती. डीप लर्निंगचा वापर करून बनवलेल्या प्रणालींमध्ये डेटासेटचा आकार हा कळीचा मुद्दा ठरतो. त्यावरून त्याची अचूकता देखील कमी जास्त होत असते. शिवाय वेगावर देखील परिणाम होतो. म्हणून अशा प्रणाली विकसित करणे बऱ्यापैकी जिकिरीचे काम आहे.
आशा आहे की, वनविभागाने बनवून घेतलेली ही प्रणाली आपले काम उत्तमरीत्या करेल.

--- तुषार भ. कुटे