Wednesday, November 6, 2024

मी आणि माझा बाप - व्यंकटेश माडगूळकर

पौर्वात्य साहित्य बऱ्याच मराठी लेखकांनी आपल्या भाषेमध्ये भाषांतरित केलेले आहे. आज-काल मूळ साहित्यापेक्षा भाषांतरित झालेली ललित पुस्तके मोठ्या प्रमाणात मराठीमध्ये आलेली दिसतात. अर्थात मूळ पुस्तकाचा लोकप्रियता एन्कॅश करण्यासाठी ही पुस्तके तयार होत असावीत. ज्येष्ठ लेखक व्यंकटेश माडगूळकर यांनी ‘द लाफ्टर विथ माय फादर’ या कार्लो बुलोसान यांनी लिहिलेल्या कथासंग्रहाचा ‘मी आणि माझा बाप’ हा अनुवाद केलेला आहे.
कार्लो बुलोसान या फिलिपीनी लेखकाचा परिचय मराठी वाचकांना करून देण्यासाठी माडगूळकरांनी हा घाट घातल्याचा दिसतो. भारतामध्ये बाप आणि मुलाचे एक वेगळे नाते असते. मोकळीकता किंवा खट्याळता या नात्यांमध्ये अतिशय क्वचितच दिसून येते. त्याचे प्रमाण नगण्य म्हटले तरी चालेल. परंतु या पुस्तकातून विनोदी पद्धतीने लेखकाने बाप आणि मुलाचे नाते शब्दबद्ध केल्याचे दिसते. यातल्या कथा विनोदी आहेत. वेगवेगळ्या घटनांतून विनोदनिर्मिती करतात आणि आपल्याला हसवतात. विशेष म्हणजे माडगूळकरांनी कथेतील सर्व पात्रे आपल्या भाषेतीलच वापरलेली आहेत. त्यामुळे ती आपल्याशी अधिक जवळीक साधतात. या घटना आपल्याच प्रदेशात घडलेल्या आहेत, असं देखील वाटून जातं. कथांमधील गावरान विनोद, बेरकीपणा, खट्याळपणा आपलासा वाटतो. आणि केवळ एका बैठकीत म्हणजेच दीड ते दोन तासातच तुम्ही हे पुस्तक सहजपणे वाचवून संपवू शकता.

--- तुषार भ. कुटे


 

राजवाडे अँड सन्स

काही वर्षांपूर्वीच राजवाडे अँड सन्स या चित्रपटाबद्दल ऐकलं आणि वाचलं होतं. अखेरीस तो पाहण्याचा योग आला. अतिशय नावाजलेले कलाकार तसेच उत्तम दिग्दर्शक यामुळे कोणताही मराठी रसिक हा चित्रपट पाहिल्याशिवाय सोडणार नाही.
राजवाडे म्हणजे पुणे शहरातील बडे प्रस्थ अर्थात मोठे व्यावसायिक. त्यांच्या घरातील सर्वच जण अगदी जावई आणि नातवांपर्यंत सर्वच कौटुंबिक व्यवसायामध्ये कार्यरत असतात. नवीन पिढी मात्र त्यांचा मार्ग शोधत असते. त्यांना पिढ्यानपिढ्या सुरू असलेल्या व्यवसायामध्ये काडीचाही रस नसतो. परंतु घरातील सर्वात ज्येष्ठ असणाऱ्या आजोबांपुढे बोलण्याची कुणाची हिंमत नसते. काहींना तर स्वतःचे वेगळे घर देखील हवे असते. परंतु राजवाड्यांनी एकत्रित एकाच घरात राहावे, असा आजोबांचा आदेश असतो. तिसरी पिढी एका अर्थाने बंडाच्या पवित्र्यात असते. परंतु हिंमत कोणाचीच होत नाही. अचानक एक दिवस एका नव्या पात्राची एन्ट्री होते आणि इथून पुढे गोष्टी बदलायला लागतात.
एकाच कुटुंबामध्ये राहणाऱ्या चार वेगवेगळ्या कुटुंबांची गोष्ट या चित्रपटामध्ये दाखवलेली आहे. कथा उत्तमच आणि त्याची मांडणी देखील तितकीच प्रभावी. वेगवेगळ्या पिढ्यांचे विचार दिग्दर्शकाने छान पद्धतीने मांडलेले आहेत. अनेक जण आपल्या आजूबाजूला घडणाऱ्या घटनांशी त्यांचा मेळ घालू शकतात.

--- तुषार भ. कुटे 



Monday, November 4, 2024

कार्तिकनची प्रतिज्ञा

मागील दशकभरामध्ये पुरातन काळातील घटनांची सांगड घालून आधुनिक काळातील घटनांसोबत मिलाफ दाखविलेल्या काही मराठी कादंबऱ्या लिहिल्या गेल्या. आजही बहुतांश नवोदित मराठी लेखक अशा अद्भुतरम्य रहस्यमय कादंबऱ्या लिहीत आहेत. त्यातीलच ही एक संकल्प अभ्यंकर लिखित 'कार्तिकनची प्रतिज्ञा'.
ही गोष्ट सहा हजार वर्षांपूर्वीची आहे. नालंदा विद्यापीठामध्ये शिक्षण घेतलेल्या कार्तिकनचा अद्ययावत शिक्षण घेण्यासाठीचा प्रवास तक्षशिलाच्या दिशेने सुरू होतो. तत्पूर्वी त्याच्या गावावर राक्षसांनी हल्ला केलेला आहे आणि त्यामध्ये त्याचे सर्वच नातेवाईक मृत्युमुखी पडलेले आहेत. अशा परिस्थितीत कार्तिकन राक्षसांना संपविण्याची प्रतिज्ञा करतो आणि इथून पुढे या कथेची खरी वाटचाल सुरू होते. मजल दरमजल करीत तो तक्षशिला नगरीमध्ये पोहोचतो. तिथे त्याची ओळख या शिक्षणनगरीतील अनेक आचार्यांशी होते. त्यांचे संवाद अतिशय सुंदररित्या लेखकाने लिहिलेले आहेत. जणूकाही ही गोष्ट आपल्यासमोरच घडते आहे असा भास होतो.
कादंबरीची कथा घडत असताना समांतरपणे आधुनिक काळातील एक घटना देखील घडताना दाखवलेली आहे. ज्यामध्ये दोन गिर्यारोहक राज आणि राजलक्ष्मी हे हिमालयातील एका पर्वतावर आपल्या अन्य सवंगड्यांसह गिर्यारोहणाला जात असतात. यात देखील एक रहस्य दडलेले असते. त्याचा भेद या पुस्तकामध्ये अजूनही पूर्णपणे केलेला नाही. कदाचित पुढच्या भागांमध्ये तो होऊ शकेल. परंतु एकंदरीत कथेची मांडणी पाहता लेखकाने पुढच्या भागातील कथेसाठी उत्सुकता वाढवली आहे, हे मात्र निश्चित.


 

Sunday, November 3, 2024

पैसा पैसा

ना कोणी दुष्ट येथे
ना दोष ना कुणाचा
चालतो जीवनी हा
खेळ हा प्राक्तनाचा
चूक एकास वाटे
योग्य वाटे कुणाला
विष कोणास वाटे
औषधी ते दुचाला

सहज मिळू शकतं ना कुणाला काही
सतत लढत भिडूंनी नशीब तो पाही
हे युद्ध असे जगण्याचे
अन प्रेमाच्या नात्यांचे
मग अक्षम्य होईल असे ते
अवघडही वाट असे
हसरे पाऊल एखादे
वेळ कधी सांगून नाही कोणाला
समजून घे ना
तू धरशी एक मनी
असेल ते दुसरे काही
सत्याच्या अन असत्याच्या पलीकडले
समजून घेना
खेळ हा सारा नियतीचा… कळसुत्री जगण्याचा

ना कोणी दुष्ट येथे
ना दोष ना कुणाचा
चालतो जीवनी हा
खेळ हा प्राक्तनाचा


चित्रपटाच्या शेवटच्या प्रसंगामध्ये चित्रपटातील सर्व पात्रे अवतरतात आणि गाण्यांची हे बोल आपल्याला एकंदरीत चित्रपटाच्या सार देखील सांगून जातात. हा चित्रपट आहे सण 2016 मध्ये प्रदर्शित झालेला 'पैसा पैसा'.

एका मुलाखतीच्या निमित्ताने मुंबईचा राजीव नागपूरला येतो. आणि एका विचित्र प्रसंगांमध्ये अडकतो. एक रिक्षावाला त्याचे अपहरण करून त्याच्याकडे केवळ दहा हजार रुपयांच्या खंडणीची मागणी करतो. अर्थात त्यावेळी राजीव कडे इतके पैसे नसतात. तू लगेचच आपल्या प्रेयसीला फोन करून पैशांची मागणी करतो. ती यामध्ये काडीचाही रस दाखवत नाही. आणि आपला फोन बंद करून टाकते. आणि अखेरीस राजीव आपल्या सर्वात जवळच्या मित्राला अर्थात अजयला फोन लावतो आणि नागपुरामध्ये घडलेली सर्व माहिती देतो. अजय मात्र आपल्या संसाराला वाचवण्याच्या प्रयत्नात आहे. पण तरीदेखील तो संकटात सापडलेल्या आपल्या मित्राच्या हाकेला धावून जातो.. बँक बंद होण्याच्या आधी त्याला दहा हजार रुपये आपल्या मित्राच्या खात्यामध्ये जमा करायचे असतात. इकडे नागपूर मध्ये अपहरण करता राजीवला एका अंधाऱ्या खोलीमध्ये डांबून ठेवतो आणि सातत्याने लवकरात लवकर पैशाची सोय करण्यासाठी सांगत असतो. अजयच्या स्वतःच्या खात्यात मात्र फारसे पैसे नसतात. परंतु मित्राला पेज प्रसंगातून सोडवण्यासाठी तो लगोलग कामाला लागतो. त्याच्या नातेवाईकांच्या मित्रांच्या आणि अन्य ओळखीच्या लोकांना तो भेटतो. अगदी काही हजारांमध्ये पैशांची जुळवा जुळवा होते. आपल्या दैनंदिन जीवनामध्ये येणाऱ्या व्यक्ती पैसा म्हटलं की कशा पद्धतीने टाळाटाळ करू शकतात याची प्रचिती अजयला येते.. मित्राला काही करून सोडवायचेच असा निर्धार करत तो दारोदार हिंडत असतो. कसेबसे करून पैशांची जुळवाजुळव होते. परंतु हे पैसे राजीवला भेटतात का? हे चित्रपटात पाहणे सोयीस्कर ठरेल.

हा चित्रपट एक इमोशनल थ्रिलर या प्रकारातला आहे. दिग्दर्शकाने आपल्या दैनंदिन जीवनामध्ये पैशाची संबंधित व्यवहारांना केंद्रस्थानी ठेवून ही उत्तम कथा रचल्याचे दिसते. आणि ती छानपैकी फुलवली देखील आहे. प्रत्येक प्रसंगांमध्ये आपण गुंतून राहतो. यात अजय, राजीव सह अपहरण कर्त्याची देखील एक वेगळी गोष्ट आहे. ती मात्र मनाला चटका लावून जाते. योग्य काय अयोग्य काय? या प्रश्नाचे उत्तर देखील आपण शोधू लागतो. चित्रपटांमध्ये काही त्रुटी राहिल्या असतील, पण कथेचा जो गाभा आहे तो मात्र मनाला भावतो. किमान एकदा तरी हा चित्रपट पहावा असाच आहे. 


ओटीटी:  अमेझॉन प्राईम आणि युट्युब


--- तुषार भ. कुटे